Trump bilim dünyasını karıştırdı… Hamilelikte kullanılan parasetamol otizme mi sebep oluyor

GEBELİKTE ATEŞ VE AĞRI PARASETAMOLDEN ÇOK DAHA BÜYÜK RİSK

Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanı Prof. Dr. Gökçen Erdoğan da parasetamol kullanımı ile otizm arasında nedensel bir ilişki olduğuna yönelik sağlam kanıt veya ikna edici çalışma olmadığını söylüyor. Diyor ki: “Bu konuda araştırma çok. Ama hiçbiri net değil. Trump’ın bahsettiği araştırma da onlardan biri. Harvard Üniversitesi’nde küçük bir denek grubunda yapıldı; hamilelikte parasetamole maruz kalan bebeklerde, otizm ve başka nörogelişimsel bozukluk gelişme olasılığının daha yüksek olduğu sonucuna varıldı. Ancak bunun tersini ispatlayan da (İsveç örneği) onbinlerce çalışma var. Dolayısıyla net bir sonuca varabilmek için daha kapsamlı çalışmalara muhtaç bir konu bu. Siz ne yapıyorsunuz dersen de gebelikte ‘zorunlu’ haller dışında ağrı kesici kullanımını önermiyorum zaten.  Zorunlu hallerde kâr-zarar hesabı yaparak ve güvenli ağrı kesici olduğu için parasetamol veriyoruz.”

EN GÜVENİLİR İLAÇ NEYSE O KULLANILIR

Kâr-zarar hesabı derken neyi kastettiğini de sordum. Yanıtı şu: “Gebelikte ateş ve ağrı en tehlikeli semptomlar. Tedavi edilmezse erken doğuma, anne sağlığını tehlikeye atacak durumlara varabilir. Bunu engellemek için elimizdeki ‘en güvenilir’ ilaç neyse onu kullanırız. 3-5 çalışmanın farklı bir şey göstermiş olması, otizm ile parasetamol arasında bir bağlantı kurmak için, ‘Kesin bu sebeple’ demek için yeterli değil. Trump için yeterli olabilir ama bilim dünyası için yeterli değil.”

BİLİMSEL OLARAK KONUŞABİLMEK İÇİN 2-3 ÇALIŞMA YETERLİ DEĞİL

Kadın Hastalıkları ve aynı zamanda Toplum Sağlığı uzmanı Dr. Nuriye Ortaylı ise Trump’ın örnek gösterdiği ve küçük bir grup üzerinde yapılan çalışmanın bilimsel kaygısı olmayan bir yöntem ve metodoloji ile yapıldığını belirterek, “Bilimsel olarak konuşabilmek için 2-3 çalışma yetmez, sağlam veriler lazım. Kaldı ki bunun aksini kanıtlayan; gebelikte alınan parasetamol ile otizm arasında bir nedensellik kurulamayacağını gösteren de çok araştırma var. Bu açıklamalar ne Trump ne de ABD Sağlık Bakanı’nın işgal ettikleri mevkilere uygun sorumlulukta değil” diyor.

AŞI KARŞITLARININ AVUKATI

Hatırlatayım. ABD Sağlık Bakanı Robert F. Kennedy Jr. suikasta kurban giden ABD Başkanı John F. Kennedy’nin yeğeni, aynı zamanda aşı karşıtı grupların da avukatlığını yapmakta. Dr. Ortaylı şöyle devam ediyor: “Elimizde otizme özgü biyolojik bir belirteç yok. Dolayısıyla zor bir konu. Sigara-kanser arasındaki ilişki de olduğu gibi nedensellik kurabilmek için de sağlam kanıt lazım. Ayrıca 80 yıl önce ilk tanımlandığından beri, otizmin klinik ve toplumsal tanımları da değişti. Geçmişe göre artık çok daha hafif zorluklar yaşayan kişilere de teşhis konulabiliyor. Otizm farkındalığı da arttı. Bu da artan yaygınlığın bir kısmını açıklıyor aslında.”

TÜM DÜNYADA ÇOK GENİŞ KULLANIMI VAR

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Arzu Bebek ise basit bir mantıkla şu soruyu soruyor: “1950’lerden beri tüm dünyada çok geniş kullanımı olan bir ağrı kesici. Eğer gerçekten otizme neden olsaydı şu an dünya üzerinde otizm olgularının çok daha fazla olması gerekmez miydi? Ya da şöyle soralım; madem bu kadar ‘tehlikeli’, dikkat edilmesi gereken bir ilaç o zaman reçete ile satılması gerekmez miydi?”

“Bugün otizmin sebebi hâlâ kesin olarak bilinmemekte. Genetik ve çevresel etkenlerin karmaşık ilişkisi tam çözülebilmiş değil. Dolayısıyla otizm ile aşılar, otizm ile parasetamol, ki bir dönem de otizm-folik asit kullanımı arasında bağlantı olduğu iddia edilmişti, böyle bağlantılar kurabilmek için yıllar süren, çok büyük araştırmalar yapılması lazım. O zamana kadar literatür, bilim ne diyorsa ona devam etmek gerekir.”

DSÖ TRUMP’I YALANLADI: BİLİMSEL KANIT YOK

Tylenol, Türkiye’de parasetamol, ABD’de ise asetaminofen olarak bilinen ve tüm dünyada reçetesiz olarak satılan bir ağrı kesici. 1950’lerden beri dünya çapındaki tabip birlikleri tarafından “hamilelik döneminde ağrı kesici, ateş düşürücü” deyince kullanılabilecek “en güvenli ağrı kesici” olarak tanımlanıyor. Ancak Trump’ın açıklamaları parasetamol üzerinde “sisli” bir hava yarattı.

Net açıklama ise Dünya Sağlık Örgütü’nden (DSÖ) geldi, “Hamilelikte parasetamol kullanımı ile otizm arasında ilişki olduğunu doğrulayan bilimsel kanıt yok” denildi. Kadınların, doktor tavsiyelerine uymaya devam etmelerinin de önerildiği açıklamada “Hamilelikte, özellikle ilk 3 ay, tüm ilaçlar dikkatli kullanılmalı ve sağlık uzmanlarının tavsiyeleri doğrultusunda hareket edilmeli” uyarısında bulunuldu.

2.5 MİLYON ÇOCUK İNCELENDİ

Avrupa İlaç Ajansı (EMA) ise 1995- 2019 yılları arasında doğan yaklaşık 2.5 milyon çocuk üzerinde İsveç ve Amerikalı biliminsanlarının yaptığı ve sonuçları 2024’te Amerikan Tıp Derneği Bilim Dergisi JAMA’da yayımlanan araştırmaya atıf yaptı. Milyonlarca gebe kadının hamilelikte parasetamol kullanıp kullanmadığının kayıt altına alındığı araştırmada, ilk veriler küçük
bir risk olasılığı gösterse de (parasetamole maruz kalmış ve kalmamış çocuklarda otizm oranı farkı yüzde 0.09 çıktı) kardeş karşılaştırması ile yapılan analizlerde parasetamol kullanımı ile otizm arasında “anlamlı” bir ilişki görülmedi.