Sanayici iller 9 ayrı kategoride gelişecek! Topyekûn kalkınmanın yol haritası

Ferit PARLAK

Türkiye’yi, yerel ve bölgesel dinamikleri kullanarak, re­fah düzeyi yüksek hale getir­meyi ve küresel rekabette daha faz­la söz sahibi yapmayı amaçlayan ve 2028 yılına kadar topyekun kalkın­mayı hedefleyen “Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi”ne (BGUS) göre il­ler 9 ayrı kategoride kalkınmaya ön­cülük edecek.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ta­rafından hazırlanan “Bölgesel Ge­lişme 2024-2028 Ulusal Strateji­si”ne (2024-2028) göre, bölgelerin sosyoekonomik özellikleri, potan­siyelleri ve ihtiyaçları belirlenerek, mekana göre farklılaştırılmış poli­tikaların geliştirilmesi sağlanacak.

Bölgesel gelişme hedeflerinin belirlenmesi ve bunlara ulaşılma­sı için paydaşlar bir araya getirile­cek, ortaklık ve işbirliği tesis ve teş­vik edilecek, çok düzeyli yönetişim yapısı oluşturulacak. Sürdürülebilir kalkınma amaçları dikkate alınacak, bölgelerin şoklara hazırlık ve dayan­ma yeteneğinin güçlendirilerek de­ğişen koşullara uyum sağlaması ve aynı zamanda temel işlevlerini sür­dürebilmesi sağlanacak. Ayrıca kü­resel ve ulusal fırsat ile tehditler çer­çevesinde yerleşimlerin güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesiyle uy­gulama süresini de dikkate alarak stratejik öncelikler belirlenecek.

Fırsat ve tehditler dikkate alınacak…

2024-2028 BGUS vizyonu, küre­sel gelişmelerin getirdiği fırsat ve tehditler ile yapılan detaylı mekan­sal analizler çerçevesinde, bölgele­rin sahip olduğu gelişme potansi­yelleri dikkate alınarak, ulusal kal­kınma sürecinin bölgesel gelişme politikası önceliklerine hizmet ede­cek şekilde belirlendi.

Buna göre, söz konusu dönem için belirlenen bölgesel gelişme vizyonu küresel entegrasyon, rekabetçilik, yakınsama ve afet sonrası ihya ol­mak üzere 4 gelişme boyutunu içeri­yor. Yerelden ulusala, ulusaldan kü­resele temel yaklaşımıyla bir taraf­tan bölgelerin sahip oldukları içsel potansiyellerin tamamlayıcılık ve öğrenme odağıyla oluşturacağı si­nerjiyle ülke içi gelişmişlik farkları­nı azaltarak, diğer taraftan da küre­sel düzeyde söz sahibi bölgelerin sa­yısını artırarak, Türkiye’nin ulusal kalkınma sürecini hızlandırmak ve güçlendirmek hedefleniyor.

Stratejinin temel amaçları ara­sında, bölgelerin küresel ekonomik entegrasyonunun güçlendirilmesi, bölgelerin rekabet edebilirlikleri­nin artırılması, bölgeler arası eko­nomik, sosyal yakınsamanın sağ­lanması, afet sonrası ekonomik ve sosyal toparlanmanın gerçekleşti­rilmesi yer alıyor.

BGUS’un dört stratejik amacı

Dört gelişme boyutu şeklinde özetlenmiş, bu gelişme boyutları al­tında mekânsal amaçlar ve strateji­ler belirlendi. Küresel entegrasyon boyutuna ilişkin mekânsal amaçlar; “İstanbul’un küresel merkez niteli­ğinin artırılması” ve “potansiyel kü­resel illerin küresel rekabet güçle­rinin artırılması” olarak belirlendi.

Bu mekânsal amaçlar altında; İstan­bul’un teknoloji odaklı uluslarara­sı bir girişimcilik ve üretim merkezi haline getirilmesi, kreatif endüstri­ler alanında üretim faaliyetlerinin artırılması, uluslararası firmalar ve nitelikli iş gücü için küresel cazibe­sinin artırılması, afetlere karşı daya­nıklılığının artırılması ve ulusal ve uluslararası ulaşım bağlantılarının güçlendirilmesi; potansiyel küre­sel illerde bu illerin yüksek teknoloji üretim ve ihracat merkezleri olarak konumlandırılması, ihracat için lo­jistik merkez rollerinin güçlendiril­mesi, marka şehir rollerinin güçlen­dirilmesi ve sanayi üretim merkezi rollerinin rekabetçi illere yaygınlaş­tırılması stratejileri geliştirildi.

Rekabetçilik boyutuna ilişkin mekânsal amaçlar; “rekabetçi ille­rin orta-yüksek ve yüksek teknoloji­li üretim ve ihracatının artırılması”, “potansiyel rekabetçi üretim yapı­larının teknoloji odaklı dönüşümü­nün hızlandırılması” ve “rekabet nüvesi illerde ekonomik faaliyetle­rin çeşitlendirilmesi ve katma değe­rin yükseltilmesi” olarak belirlendi.

Bu mekânsal amaçlar altında; re­kabetçi illerde orta-yüksek ve yük­sek teknolojili üretimin destek­lenmesi, bu illerin ulusal ve ulus­lararası ulaşım bağlantılarının güçlendirilmesi, nitelikli iş gücü­nü çekecek sosyal ve teknik altya­pı yatırımlarının desteklenmesi ve tarımda yenilikçi uygulamala­rın yaygınlaştırılması; potansiyel rekabetçi illerde mevcut sektör­lerde üretim hacmi ve üretimde katma değer artışının sağlanma­sı, üretimde dönüşümü sağlamaya yönelik gelişme potansiyeli taşıyan orta-yüksek teknolojili sektörlerin desteklenmesi ve bu illerin çevre­lerindeki daha gelişmiş illerle fonk­siyonel ilişkilerinin güçlendirilme­si; rekabet nüvesi illerde ise ima­lat sanayiinde teknoloji seviyesinin yükseltilmesi, illerin ekonomileri­nin çeşitlendirilmesi ve bu illerin önemli merkezlere erişiminin artı­rılması stratejileri geliştirildi.

Eğitim, lojistik, ulaşım ve tarım önceliklendirilecek

Yakınsama boyutuna ilişkin mekânsal amaçlar; “bölgesel mer­kezlerin ekonomik ve sosyal yönden gelişmesiyle nispeten az gelişmiş bölgelerin kalkınmasının sağlanma­sı”, “gelişen yerel ekonomi illerinde yerel potansiyellere dayalı sosyoe­konomik canlılığın sağlanması” ve “öncelikli dönüşüm illerinin sosyo­ekonomik gelişmişlik açısından ülke ortalamasına yakınsamasının sağ­lanması” şeklinde tespit edildi.

Bu mekânsal amaçlar altın­da; bölgesel merkezlerde sektörel odaklanma ve yığılma ekonomileri perspektifiyle kent ekonomilerinin güçlendirilmesi, mavi büyüme po­tansiyelinin değerlendirilmesi, ta­rımsal yatırımların gençler için ca­zip hale getirilmesi, kentsel hizmet sunma kapasitelerinin geliştiril­mesi ve ulaşım-lojistik bağlantıla­rının güçlendirilmesi; gelişen yerel ekonomilerde tarım, hayvancılık ve madencilik faaliyetlerinde verim­lilik ve katma değerin artırılması, doğal, tarihi ve kültürel değerlerin il ekonomisine katkısının artırılma­sı, bu illerin gelişmiş merkezlerle ulaşım bağlantılarının güçlendi­rilmesi; öncelikli dönüşüm illerin­de ise kırsal ekonomilerin gelişti­rilmesi, yer altı kaynaklarının işle­nerek endüstriye kazandırılması, kırsal-kentsel ekonomilerin en­tegrasyonunun sağlanması, turizm sektörünün illerin sosyoekonomik gelişmeye katkısının artırılması, sınır ötesi iş birliklerinin geliştiril­mesi ve illerin önemli merkezler­le bağlantıların güçlendirilmesine yönelik stratejiler belirlenmiştir.

Afet sonrası ihya boyutuna ilişkin temel mekânsal amaç; “afet sonra­sı ihya illerinde ekonomik ve sosyal iyileşmenin sağlanması” olarak be­lirlendi. Bu çerçevede; fiziksel, eko­nomik, sosyal ve kurumsal iyileşme başlıklarında stratejiler geliştirildi.

2024-2028 dönemi bölgesel geliş­menin güçlendirilmesi için ortaya konulan mekânsal amaç ve strate­jilerin yanı sıra bölgesel gelişmenin çok sektörlü yapısı gereği tematik amaçlar ve stratejiler de belirlendi.

Kentsel gelişme, kırsal kalkınma, sosyal gelişme, turizm, sanayi-lo­jistik, yeşil büyüme, girişimcilik, ARGE ve yenilikçilik ile dijitalleş­me temalarında tematik amaçlar ve stratejiler geliştirildi.

Girişimcilik becerilerinin 'çocuk yaşta' artırılması hedefleniyor

Finansman imkânlarının kolaylaştırılması ve çeşitlendirilmesi, toplumda girişimcilik kültürünün erken yaşlarda oluşturulması ve girişimcilik becerilerinin geliştirilmesi, erken aşama girişimlerin desteklenmesi, girişimcilik desteklerinin tamamlayıcılığı ve bilinirliğinin artırılmasına yönelik stratejiler belirlendi.

Ulusal ve bölgesel kalkınmada bir diğer itici güç olan “AR-GE ve yenilikçilik” temasına ilişkin “AR-GE ve yenilik ekosisteminin güçlendirilmesi” tematik amacı belirlenerek, bölgelere göre özelleşmiş politikalar geliştirildi. 2024- 2028 BGUS kapsamında belirlenen diğer tematik amaç küresel mega trendlerden biri olan “dijitalleşme” temasına ilişkin olup “kapsayıcı dijital dönüşümün gerçekleştirilmesi” olarak belirlendi.

Yeşil dönüşüm de bu stratejide

 “Yeşil büyüme” temasına da yer verildi ve “iklim değişikliğiyle mücadele çerçevesinde yeşil büyümenin sağlanması” tematik amaç olarak belirlendi. Bu kapsamda; iklim değişikliyle mücadele, kaynak verimliliği, yeşil dönüşüm, yeşil işler, yeşil girişimcilik ve yeşil finansman olanaklarına ilişkin stratejiler geliştirilmiştir. Bölgelerin içsel potansiyellerinin değerlendirilmesini sağlayarak bölgesel gelişmenin itici gücü olan “girişimcilik” temasında belirlenen tematik amaç “girişimcilik kültürünün ve niteliğinin artırılması” olarak belirlendi.

Lojistik maliyetlerine öncelik

Bölgelerin sürdürülebilir büyümesinin sağlanmasında önemli bir faktör olan imalat sanayii, 2024-2028 BGUS kapsamında “sanayi ve lojistik” bağlantıları çerçevesinde ele alınmış, “imalat sanayiinin dönüşümü, lojistik bağlantıları güçlendirilmiş planlı sanayi alanlarının arttırılması ve sanayinin rekabet gücünün geliştirilmesi” tematik amacı belirlendi. Bu kapsamda, imalat sanayiinin teknoloji ve ihracat odaklı dönüşümü, sanayi alanlarının verimli kullanılarak artırılması ve lojistik bağlantılarının güçlendirilmesine yönelik stratejiler geliştirildi.