Otomobilde vergi zamları vatandaşı yaya bıraktı

Ozan BİNGÖL

Türkiye otomobil üzerinden özel tüketim vergisi alan birkaç ülkeden birisidir. Bu da yetmezmiş gibi otomobil üzerindeki vergiler açık ve gizli bir şekilde sürekli olarak artmaktadır. Aşağıdaki bölümlerde yer verdiğimiz motorlu taşıt ÖTV tahsilatının genel vergi tahsilatının neredeyse bir katından daha fazla artması, her yıl bütçe hedefinin üzerinde tahsilat yapılması, toplam vergi gelirleri içindeki payının sürekli olarak yükselmesi, otomobildeki hem gizli hem de açık vergi zamlarının sonucudur.

Sonuçta, otomobile yapılan açık ve gizli zamlar Maliyenin kasasını doldururken, vatandaşın cebini boşaltmakta ve vatandaşı yaya bırakmaktadır.

Otomobillerde “AÇIK” ve “GİZLİ” ÖTV Zamları

Otomobile yapılan ÖTV zamlarının bir kısmı ÖTV oranlarında artış şeklinde açık bir şekilde yapılmaktadır. Diğer kısmı ise, otomobil matrah dilimleri artırılmamak suretiyle gizli bir şekilde yapılmaktadır.

Tablo 1: Otomobilde ÖTV Oranlarındaki Gelişim

ÖTV Kanununun yürürlüğe girdiği 2002 yılında %27 ila %50 aralığında değişen ÖTV oranları bugün %45 ila %220 aralığına çıkmıştır. Matrah güncellemesi yapılmadığı için %80’in altında ÖTV oranına tabi otomobil bulmak ise neredeyse imkansızdır.

ÖTV Matrah Dilim Güncellemesi Yapılmadığı İçin ÖTV Oranı Değişmese Bile Aynı Araç Üst Dilime Çıkıyor

Türkiye yüksek enflasyon yaşıyor. Bu durum ödediğimiz vergileri de doğrudan etkiliyor. Etkilenen alanlardan birisi de otomobil vergileridir. Çünkü, otomobil vergilemesinde uygulanacak ÖTV oranını tespitinde aracın ÖTV matrahı, yani vergisiz fiyatı esas alınıyor. Bu fiyat arttıkça oran da artıyor.

Otomobilde geçerli ÖTV oranlarının belirlenmesi için aracın vergi öncesi fiyatı önemli bir faktör haline gelmiştir. Ancak, yukarıda yer verilen matrah dilimlerinin uzun dönemler boyunca artırılmaması suretiyle otomobillere gizli ÖTV zammı yapılmaktadır. Bu zamlar aynı zamanda otomobildeki toplam KDV yükünü de artırmaktadır.

Türkiye son dönemde yüksek enflasyon yaşamaktadır. Yaşanan bu enflasyona ve enflasyonun da üzerinde artan otomobil fiyatlarına rağmen ÖTV matrah dilimleri en son 24 Kasım 2022 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6417 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile güncellenmiştir.

Şekil 1: Özel Tüketim Vergisi Kanunu II Sayılı Listede Akaryakıt Kullanan Otomobiller İçin ÖTV Matrah Dilimleri ve Geçerli ÖTV Oranları

Tablo 2: Otomobilde Açık ve Gizli Vergi Zammı Örneği

Kaynak: Dr. Ozan Bingöl ©

Yukarıdaki tabloda bugün C segment orta özellikli vergisiz fiyatı 700.000 TL olan bir otomobilin ÖTV nedeniyle vatandaşın sırtına yüklediği vergi yükü ve matrah dilim güncellenmesinden kaynaklı vergi yükü açık bir şekilde görülmektedir. Dünyanın pek çok ülkesinde ÖTV olmadığı için kişiler 700.000 TL’lik otomobile 846.000 TL’ye sahip olabilirken, vatandaşlarımız neredeyse iki katı bedel ödeyerek aynı otomobile erişebilmektedir. Şayet ÖTV matrahları güncellenseydi %80 ÖTV yerine %45 ÖTV ödeyecek ve örnekte olduğu gibi 1 milyon 524 bin liraya değil 1 milyon 227 bin liraya o otomobili almış olacaktık. Sadece güncelleme yapılmamasından kaynaklı bu gizli vergi zammından dolayı cebimizden 300 bin lira civarında daha fazla para çıkmış olacak. Aslında asıl tartışılması gereken konu ise otomobile neden ÖTV ödemek durumunda kalıyoruz?

Otomobil ÖTV matrah dilimlerinin günün koşullarının gerisinde kalması nedeniyle otomobillerin üst ÖTV dilimleri üzerinden vergilendirilmesi, aslında otomobil fiyatlarını da artırıcı etki yapmak suretiyle enflasyon kısır döngüsünün değirmenine de su taşımaktadır.

Önerim şudur, ÖTV matrah dilimlerinin aylık ÜFE veya TÜFE artışı oranında artırılarak uygulanmasına yönelik bir düzenleme yapılmasıdır. Bu düzenleme sayesinde otomobil ÖTV oranlarının gereksiz yere üst dilimlere girmesinin önüne geçilebilir.

Otomobilde Vergi Yükü Açısından Dünya Birincisiyiz.

Otomobil üzerindeki vergi yükü açısından açık ara tüm dünyada birinciyiz. Aşağıdaki grafikte Avrupa Birliği ülkelerinde 100 birime alınan bir araç diğer ülkelerde kaç birime alınabildiğine ilişkin veriler yer almaktadır. Türkiye’nin bu listenin en üstünde yer aldığı açıkça görülmektedir. Bundaki en önemli etken otomobil üzerindeki vergi yüküdür.

Şekil 2: Kişisel ulaşım araçları fiyat düzeyi endeksi

Kaynak: Eurostat, https://tr.euronews.com/2023/07/03/avrupada-en-pahali-arac-turkiyede

Motorlu Taşıt ÖTV Tahsilatı Hedef Tanımıyor

Yıllar itibariyle motorlu taşıtlar üzerinden tahsil edilen ÖTV tahsilatı incelendiğinde, tahsilat gerçekleşmelerinin sürekli olarak bütçe hedefinin çok üzerinde gerçekleştiği görülmektedir.

Tablo 3: Yıllar İtibariyle Motorlu Taşıtlar ÖTV'sinin Bütçe Hedefi ve Gerçekleşme Verileri

Kaynak: HMB

Yukarıda görüldüğü üzere, pandeminin yaşandığı ve otomobilin neredeyse zaruri hale geldiği 2020 yılında ÖTV tahsilatı bütçe hedefinin 2,5 katına ulaşmıştır. Sonraki yıllarda da her yılda bütçe hedefi aşılmıştır.

Son On Yılda 83,5 Milyar Dolar Tahsilat Yapıldı

Motorlu taşıtlar üzerinden 2015-2024 dönemini kapsayan 10 yıllık dönemdeki ÖTV tahsilatı 1 trilyon 347 milyar 980 milyon liradır. İlgili yıllar için ortalama dolar kuru üzerinden yapılan tahsilat 83 milyar 542 milyon liradır. Bugünkü dolar kuruyla hesapladığımızda sadece on yıllık dönemdeki motorlu taşıt ÖTV tutarı 3 trilyon 56 milyon liraya ulaşmaktadır.

Son On Yılda Motorlu Taşıt ÖTV Tahsilatı Genel Vergi Gelirlerinin Neredeyse İki Katından Fazla Arttı

Motorlu taşıtlardan elde edilen ÖTV gelirleri, genel vergi gelir artışlarını solladı.  Son on yıllık döneme ilişkin aşağıdaki verilerden de görüldüğü üzere, son on yıllık dönemde genel vergi gelirleri tahsilatı %1691 oranında artmışken, çoğunluğu otomobillerden olmak üzere motorlu taşıtlardan tahsil edilen ÖTV tutarı %3057 oranında artmıştır.

Tablo 4: Son On Yılda Motorlu Taşıt ÖTV Tahsilatı ve Genel Vergi Gelirleri Tahsilatı Artış Oranları

Kaynak: HMB

Sonuç

Doğumdan ölüme, ekmekten suya, iğneden ipliğe her şeye vergi ödüyoruz. Türkiye, Dünyada uygulaması neredeyse yok seviyesinde olan otomobil üzerinde ÖTV almakla yetinmiyor, ÖTV oranları sürekli olarak artırılıyor. Bu da yetmiyor, yüksek enflasyon ortamında anlamsız hale gelen matrah dilimleri güncellenmediği için ayrıca gizli ÖTV ve KDV yükü de sırtımıza yükleniyor.

Sonuç olarak otomobiller birer tekerlekli vergi dairesi haline gelip Hazinenin kasasını doldururken, vatandaş yaşlı ve güvenli olmayan araçlar için bir servet ödemek zorunda bırakılıyor veya yaya kalıyor. Verginin hayatımızın her alanını bu kadar kısıtlaması kabul edilebilir bir durum değildir.

Verdiği her kuruş verginin kimlerden, nelerden toplandığını; kimlerden istisna, indirim ve muafiyetlerle alınmadığını; toplanan vergilerin kimlere, nerelere, nasıl harcandığını sorgulamadığımız ve bu sorgulamalarımız oy davranışına yansımadığı sürece yüksek vergi yükü altında ezilmeye devam etmemiz mukadderattır.