Limanlara 200 gün kilit vurduracak tsunami tehdidi

Başak Nur GÖKÇAM

Küresel ticaretin yüz­de 80’inden fazlasını kolaylaştıran nakli­ye, tsunami tehdidi altında. Küresel liman ağında yaşa­nan kesintiler, ciddi ekono­mik kayıplara neden oluyor. 2011 yılında Tohoku tsuna­misinin liman tesislerine ve gemilerine verdiği zarar yaklaşık 12 milyar dolar ola­rak hesaplanmıştı. Sonra­sında gelen liman kesintile­ri ise deniz ticaretinde gün­lük yaklaşık 3.4 milyar dolar kayba neden oldu. Fakat tüm bu zarara ve risklere rağmen, tsunamiler liman sermaye planlamasında veya ya­pısal tasarımda nadiren dikkate alınıyor.

Bir tsunaminin Güney Çin Denizi’n­deki nakliye yolla­rına neden olabi­leceği dalga etki­sini inceleyen bir araştırma grubu 104 tsu­nami simü­lasyonu gerçekleştirdi. Ve ya­pılan gözlem sonucu kısmen tsunamilerin seyrek meyda­na gelmesinden ve potansi­yel riskleri ölçmek için sağ­lam yöntemlerin eksikliğin­den kaynaklandığı belirtildi. Bu nedenle bir grup araştır­macı, limanlar ve küresel li­man ağı için tsunami riskini değerlendirmek için çerçeve önerisinde bulundu.

Çerçeve, liman kesintilerinin neden olduğu ticaretteki potansiyel ekonomik kayıpları tahmin etti. Bunun yanı sıra fiziksel hasardan doğrudan etkilen­meyen nakliye rotaları ve li­manlar için sonuçlar da dahil olmak üzere küresel liman ağı üzerinde yaratacağı dalga et­kisini analiz etti.

Çalışmaya, Tohoku Üni­versitesi Uluslararası Afet Bilimi Araştırma Enstitü­sü'nde (IRIDeS) doktora sonrası araştırmacı olarak çalışan Constance Chua li­derlik etti ve Nanyang Tek­noloji Üniversitesi'nden Profesör Fumihiko Imamu­ra, Doçent Anawat Suppasri ve Profesör Adam Switzer'in desteğini aldı.

Gelecek tsunami koşulları incelendi

Araştırmaya ilişkin konu­şan Constance Chua, “Çerçe­vemizi Güney Çin Denizi'ne uyguladık ve Manila Çuku­ru boyunca bir kırılmanın te­tiklediği olası bir tsunami se­naryosuna odaklandık. Ayrı­ca gelecekteki deniz seviyesi artışları altındaki tsunami koşullarını da dahil et­tik" dedi.

Çalışmada, Asya'daki deniz seviyesi yükselme modelle­mesi konusunda uzmanlaşmış Singapur Dünya Gözlemevi'n­de jeofizikçi olan Dr. Tanghua Li; Çin Bilimler Akademisi'n­de Manila Çukuru'nda tekto­nik jeodezi uzmanı olan Araş­tırma Profesörü Qiang Qiu; ve Sun Yat-sen Üniversitesi'n­den tsunami modelleme uz­manı Profesör Linlin Li yer aldı. Her uzman, farklı tehli­ke bileşenleri hakkında en son bilgi ve modelleri katkıda bu­lunarak, geniş bir faktör ta­banının dikkate alınmasını sağladı ve böylece mümkün olduğunca gerçeği yansıtan se­naryolar oluşturuldu.

Bazı limanlar daha hassas

Çalışma, Manila Çukuru tsunamisinin günümüz de­niz seviyesi koşullarında 11 uluslararası limana ve 2100 yılına kadar 15 limana kadar hasar verebileceğini buldu. Buna göre en ciddi hasar gö­ren yerlerde liman kapanış­larının 200 günden fazla sü­rebileceği belirtildi. Öte yan­dan, kapanışın uzunluğunun her zaman en büyük ekono­mik kayba dönüşmediği gö­rüldü. İncelemeler, yıllık kar­go miktarı daha yüksek olan limanların ekonomik hasara karşı daha hassas olduğunu gösterirken, Hong Kong, Ma­nila ve Kaohsiung limanları tüm senaryolarda en yüksek ticaret kayıplarını yaşadı.

Çok daha büyük tsunamiler yaşanacak

 Manila Trench tsunamisinin küresel ticaret üzerinde 2004 Hint Okyanusu tsunamisi ve 2011 Tohoku tsunamisi gibi geçmiş olaylardan daha büyük yankılara sahip olabileceğini belirten araştırmacı Constan­ce Chua, "Güney Çin, en yoğun limanlardan ve deniz yolların­dan bazılarını barındırdığın­dan, kesintiye uğrayan nakliye rotalarının sayısı önceki tsuna­mi olaylarını çok aşacaktır. Et­kilere yeterince önem verilme­mesi göz önüne alındığında, çalışmamız paydaşların bu tür olaylara hazırlanmasına yar­dımcı olabilir" dedi.